BIOLOGIA (KLASY V–VIII)
I. Organizacja i chemizm życia. Uczeń:
1) przedstawia hierarchiczną organizację budowy organizmów,
4) przeprowadza obserwacje mikroskopowe komórki (podstawowej jednostki życia), rozpoznaje (pod mikroskopem, na schemacie, na zdjęciu lub na podstawie opisu) podstawowe elementy budowy komórki (błona komórkowa, cytoplazma, jądro komórkowe, chloroplast, mitochondrium, wakuola, ściana komórkowa) i przedstawia ich funkcje,
6) przedstawia istotę fotosyntezy jako jednego ze sposobów odżywiania się organizmów (substraty, produkty i warunki przebiegu procesu) oraz planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wybranych czynników na intensywność procesu fotosyntezy,
8) przedstawia czynności życiowe organizmów.
II. Różnorodność życia.
5. Różnorodność i jedność roślin:
1) tkanki roślinne – uczeń obserwuje i rozpoznaje (pod mikroskopem, na schemacie, na zdjęciu lub na podstawie opisu) tkanki roślinne oraz
wskazuje ich cechy adaptacyjne do pełnienia określonych funkcji (tkanka twórcza, okrywająca, miękiszowa, wzmacniająca, przewodząca),
5) rośliny okrytonasienne – uczeń:
a) rozróżnia formy morfologiczne roślin okrytonasiennych (rośliny zielne, krzewinki, krzewy, drzewa),
b) obserwuje rośliny okrytonasienne (zdjęcia, ryciny, okazy żywe); rozpoznaje ich organy i określa ich funkcje (korzeń, łodyga, liść, kwiat),
c) opisuje modyfikacje korzeni, łodyg i liści jako adaptacje roślin okrytonasiennych do życia w określonych środowiskach,
e) rozróżnia elementy budowy kwiatu i określa ich funkcje w rozmnażaniu płciowym,
f) przedstawia budowę nasiona rośliny (łupina nasienna, bielmo, zarodek),
g) planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wybranego czynnika środowiska
(temperatura, dostęp tlenu, światła lub wody) na proces kiełkowania nasion,
h) przedstawia sposoby rozprzestrzeniania się nasion, wskazując odpowiednie adaptacje w budowie owoców do tego procesu.
7. Różnorodność i jedność świata zwierząt:
1) tkanki zwierzęce – uczeń obserwuje i rozpoznaje (pod mikroskopem, na schemacie, na zdjęciu lub na podstawie opisu) tkanki zwierzęce (tkanka nabłonkowa, mięśniowa, łączna, nerwowa) i wskazuje ich cechy adaptacyjne do pełnienia określonych funkcji,
6) stawonogi – uczeń:
a) przedstawia środowisko życia, cechy morfologiczne oraz tryb życia skorupiaków, owadów i pajęczaków oraz wskazuje cechy adaptacyjne umożliwiające im opanowanie różnych środowisk,
7) mięczaki – uczeń:
a) przedstawia środowisko życia, cechy morfologiczne oraz tryb życia ślimaków, małży i głowonogów,
b) obserwuje przedstawicieli mięczaków (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy wspólne tej grupy zwierząt,
c) wyjaśnia znaczenie mięczaków w przyrodzie i dla człowieka,
9) ryby – uczeń:
a) obserwuje przedstawicieli ryb (zdjęcia, filmy, schematy, hodowle akwariowe itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania ryb do życia w wodzie,
b) określa ryby jako zwierzęta zmiennocieplne,
10) płazy – uczeń:
a) obserwuje przedstawicieli płazów (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie,
b) określa płazy jako zwierzęta zmiennocieplne,
11) gady – uczeń:
a) obserwuje przedstawicieli gadów (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania gadów do życia na lądzie,
b) określa gady jako zwierzęta zmiennocieplne,
12) ptaki – uczeń:
a) przedstawia różnorodność środowisk życia i cech morfologicznych ptaków,
b) obserwuje przedstawicieli ptaków (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania ptaków do lotu,
c) określa ptaki jako zwierzęta stałocieplne,
d) przedstawia sposób rozmnażania i rozwój ptaków,
13) ssaki – uczeń:
a) przedstawia różnorodność środowisk życia i cech morfologicznych ssaków,
b) obserwuje przedstawicieli ssaków (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie, itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania ssaków do życia w różnych środowiskach,
c) określa ssaki jako zwierzęta stałocieplne,
14) różnorodność zwierząt kręgowych – uczeń:
a) identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z gromad kręgowców wymienionych w pkt. 9–13 na podstawie jego cech morfologicznych,
b) porównuje grupy kręgowców pod względem cech morfologicznych, rozmnażania i rozwoju
oraz wykazuje związek tych cech z opanowaniem środowisk ich życia.
III. Organizm człowieka.
1. Hierarchiczna budowa organizmu człowieka. Uczeń przedstawia hierarchizację budowy
organizmu człowieka (komórki, tkanki, narządy, układy narządów, organizm).
4. Układ pokarmowy i odżywianie się. Uczeń:
1) rozpoznaje (na schemacie, rysunku, modelu, według opisu itd.) elementy układu pokarmowego, przedstawia ich funkcje oraz określa związek budowy tych elementów z pełnioną funkcją.
9. Układ nerwowy. Uczeń:
1) rozpoznaje elementy ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego (na modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz określa ich funkcje.
10. Narządy zmysłów. Uczeń:
1) rozpoznaje elementy budowy oka (na modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia ich funkcje w powstawaniu obrazu, przeprowadza obserwację wykazującą obecność tarczy nerwu wzrokowego,
3) rozpoznaje elementy budowy ucha (na modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia ich funkcje,
5) przedstawia rolę zmysłu równowagi, smaku, węchu i dotyku, wskazuje umiejscowienie receptorów właściwych tym zmysłom oraz planuje
i przeprowadza doświadczenie sprawdzające gęstość rozmieszczenia receptorów w skórze różnych części ciała.